بار اضافی مالیات111

این مسئله که وضع مالیات بر یک کالا بر خریداران کالا و یا فروشندگان آن تحمیل می شود، چندان اهمیتی ندارد. وقتی مالیات بر خریداران وضع می شود، منحنی تقاضا به اندازه مقدار مالیات به سمت پایین انتقال می یابد و هنگامی که مالیات بر فروشندگان وضع می شود، منحنی عرضه به اندازه مقدار مالیات به سمت بالا منتقل خواهد شد. در هر دو حالت پس از قانونی شدن اخذ مالیات، خریداران مبلغ بیش تری پرداخت می کنند و فروشندگان نیز مبلغ کم تری دریافت خواهند کرد. نتیجه آن که خریداران و فروشندگان صرف نظر از چگونگی وضع مالیات در پرداخت بار مالیاتی سهیم هستند.
نمودار 1 این آثار را نشان می دهد. برای ساده کردن بحث، یادآوری می کنیم که در نمودار 1 هر چند باید یکی از منحنی ها به سمت پایین یا بالا انتقال یابد ولی این انتقال را نمی بینید. انتقال منحنی عرضه و یا تقاضا به وضع مالیات بر فروشندگان و یا خریداران بستگی دارد. در این مقاله برای سادگی بحث و شلوغ نشدن نمودارها، انتقال منحنی ها را نمی بینید. نتیجه کلیدی بحث ما این است که مقدار مالیات را با فاصله عمودی بین مبلغ پرداختی خریدار و مبلغ دریافتی فروشنده نشان دهیم. در این حالت وضع مالیات باعث کاهش مقدار فروش در مقایسه با وضعیت قبل از مالیات خواهد شد. به عبارت دیگر، وضع مالیات بر کالا باعث کوچک شدن بازار آن کالا می شود.

نمودار 1 آثار وضع مالیات. مالیات بر یک کالا را با فاصله عمودی بین قیمت پرداختی از سوی خریدار و قیمت دریافتی فروشنده نشان می دهیم. ملاحظه می کنید که مقدار فروش پس از وضع مالیات کاهش می یابد.

نمودار 2 درآمد مالیاتی. کل درآمد مالیاتی به دست آمده توسط دولت با T×Q، یا مقدار مالیات بر واحد کالا (T) ضرب در مقدار فروش (Q) برابر است. بنابراین درآمد مالیاتی با مساحت مستطیل بین منحنی های عرضه و تقاضا برابر است.

چگونه مالیات بر دو گروه عرضه کنندگان و تولید کنندگان اثر می گذارد؟

در این بخش با استفاده از مفاهیم مربوط به اقتصاد رفاه منافع و زیان های ناشی از وضع مالیات بر یک کالا را بررسی می کنیم. برای انجام این کار باید اثر مالیات بر خریداران، فروشندگان، و دولت را بررسی کنیم. منافع دریافتی خریداران در بازار را با اضافه رفاه مصرف کننده اندازه گیری می کنیم (اضافه رفاه مصرف کننده از تفاوت بین مبلغی که مصرف کننده حاضر است برای خرید مقداری کالا پرداخت کند با مبلغی که عملاً پرداخت می کند به دست می آید.
منافع دریافتی فروشندگان در بازار را با اضافه رفاه تولید کننده اندازه گیری می کنیم (اضافه رفاه تولید کننده نیز از تفاوت بین مبلغی که فروشنده حاضر است برای فروش مقداری کالا دریافت کند با مبلغی که عملاً دریافت می کند به دست می آید).
منافع دولت در این جا کدام اند؟ اگر T مقدار مالیات بر واحد کالا و Q مقدار فروش باشد، کل درآمد مالیاتی دولت برابر است با T×Q. دولت می تواند از این درآمد مالیاتی برای احداث جاده ها، تجهیز نیروی انتظامی و ارتقای آموزش عمومی یا کمک به فقرا استفاده کند. بنابراین برای تحلیل این مسئله، که چگونه وضع مالیات بر رفاه اقتصادی اثر می گذارد، با استفاده از درآمد مالیاتی، منافع دولت را محاسبه می کنیم. به خاطر داشته باشید که به هر حال این منافع به دولت تعلق ندارند بلکه نصیب کسانی خواهند شد که درآمدهای مالیاتی برای آن ها خرج می شود.
در نمودار 2 درآمد مالیاتی دولت را به وسیله مستطیل بین منحنی های عرضه و تقاضا نشان داده ایم. ارتفاع این مستطیل مقدار مالیات (T) و عرض مستطیل مقدار فروش کالا (Q) را نشان می دهد. بنابراین مساحت مستطیل یا T×Q مقدار درآمد مالیاتی را نشان می دهد.

رفاه اقتصادی قبل از وضع مالیات

برای بررسی آثار مالیات بر رفاه ابتدا وضعیت قبل از وضع مالیات توسط دولت را در نظر بگیریم. در نمودار 3 منحنی های عرضه، تقاضا، و مناطق کلیدی A یا F را می بینید. قبل از وضع مالیات، قیمت و مقدار از برخورد منحنی های عرضه و تقاضا به دست می آیند. قیمت P1 و مقدار فروش نیز Q1 است. از آن جا منحنی تقاضا نشان دهنده تمایل به پرداخت خریدار است، اضافه رفاه مصرف کننده ناحیه زیر منحنی تقاضا و بالای خط C قیمت P1 یا مساحت نواحی (A+B+C) است. به طور یکسان از آن جا که منحنی عرضه بیان گر هزینه های فروشنده است، اضافه رفاه تولید کننده ناحیه بالای منحنی عرضه و زیر خط قیمت P1 یا مساحت نواحی (D+E+F) است.
اضافه رفاه کل با مجموع اضافه رفاه مصرف کننده و اضافه رفاه تولید کننده یا مجموع مساحت نواحی (A+B+C+D+E+F) برابر است. به عبارت دیگر، اضافه رفاه کل با مساحت ناحیه بین منحنی های عرضه و تقاضا تا نقطه تلاقی دو منحنی یا مقدار تعادل برابر است. این نتایج در ستون نخست جدول 1 خلاصه شده اند.

نمودار 3 اثر وضع مالیات بر رفاه. وضع مالیات بر واحد کالا اضافه رفاه مصرف کننده را به اندازه مساحت نواحی (B+C) کاهش می دهد. اضافه رفاه تولید کننده نیز به اندازه مساحت نواحی (D+E) کاهش خواهد یافت. از آن جا که کاهش در اضافه رفاه مصرف کننده و تولید کننده باعث افزایش درآمد مالیاتی به اندازه مساحت نواحی (B+D) می شود، نتیجه می گیریم که وضع مالیات یک بار مالیاتی به اندازه مساحت نواحی (C+E) به همراه دارد.
جدول 1 تغییر در رفاه بر اثر وضع مالیات.
جدول آثار وضع مالیات بر رفاه خریداران و فروشندگان در بازار را با توجه به نمودار 3 نشان می دهد.

	قبل از مالیات	بعد از مالیات	تغییرات
اضافه رفاه مصرف کننده اضافه رفاه تولید کننده درآمد مالیاتی اضافه رفاه کل	A+B+C D+E+F - A+B+C+D+E+F	A F B+D A+B+D+F	-(B+C) -(D+E) -(B+D) -(C+E)*

* (C+E) کاهش در اضافه رفاه کل یا بار مالیاتی است.

رفاه اقتصادی پس از وضع مالیات

حال به بررسی رفاه اقتصادی پس از وضع مالیات می پردازیم. پس از وضع مالیات قیمت پرداخت شده توسط خریداران از P1 به PB افزایش می یابد، به طوری که اضافه رفاه مصرف کننده مساحت ناحیه A خواهد شد (ناحیه زیر منحنی تقاضا و بالای خط قیمت PB). قیمت دریافتی از سوی فروشندگان نیز از P1 به PS کاهش می یابد و در نتیجه اضافه رفاه تولیدکننده، مساحت ناحیه F خواهد شد (ناحیه بالای منحنی عرضه و زیر خط قیمت PS). مقدار فروش نیز از Q1 به Q2 کاهش می یابد و درآمد مالیاتی وصول شده توسط دولت، مجموع مساحت نواحی B+D می شود.
برای محاسبه رفاه کل پس از وضع مالیات، اضافه رفاه مصرف کننده، اضافه رفاه تولید کننده و درآمد مالیاتی را جمع می کنیم. بنابراین اضافه رفاه کل با مجموع مساحت نواحی A+B+D+F برابر است. این نتیجه را در ستون دوم جدول 1 می بینید.

تغییر در رفاه اقتصادی

حال می توانیم با مقایسه رفاه قبل از وضع مالیات، و رفاه پس از وضع مالیات آثار وضع مالیات را به دست آوریم. ستون دوم جدول 1 تغییر در رفاه بر اثر مالیات را نشان می دهد. مالیات باعث کاهش اضافه رفاه مصرف کننده به اندازه ناحیه B+C و کاهش اضافه رفاه تولید کننده به اندازه ناحیه D+E می شود. درآمد مالیاتی نیز به اندازه ناحیه B+D افزایش می یابد. جای تعجب نخواهد بود اگر مالیات، وضعیت خریداران و فروشندگان را بدتر و وضعیت دولت را بهتر کند.
تغییر در اضافه رفاه کل شامل تغییر در اضافه رفاه مصرف کننده (که منفی است)، تغییر در اضافه رفاه تولید کننده (که باز هم منفی است)، و تغیر درآمد مالیاتی (که مقداری مثبت است) است. وقتی این سه جزء را با هم جمع کنیم مشخص می شود که اضافه رفاه کل در بازار به اندازه مساحت C+E کاهش می یابد. بنابراین زیان خریداران و فروشندگان به علت وضع مالیات بیش از افزایش درآمد مالیاتی دولت است. کاهش در اضافه رفاه کل بر اثر وضع مالیات (یا سایر سیاست ها) باعث ایجاد اختلال در بازار می شود. به این اختلال بار مالیاتی می گوییم. مساحت ناحیه C+E مقدار بار مالیاتی را نشان می دهد.
برای درک علت ایجاد بار مالیاتی بر اثر وضع مالیات به یکی از اصول اقتصادی اشاره می کنیم: افراد به انگیزه های خود پاسخ می دهند. بازارها معمولاً منابع کمیاب را به طور کارامد تخصیص می دهند. به عبارت دیگر، تعادل عرضه و تقاضا اضافه رفاه کل خریداران و فروشندگان را در بازار به حداکثر می رساند. با وضع مالیات، قیمت پرداختی از سوی خریداران افزایش و قیمت دریافتی از سوی فروشندگان کاهش می یابد، بنابراین مالیات موجب متأثر کردن انگیزه خریداران می شود و تمایل به خرید کاهش می یابد. انگیزه فروشندگان نیز برای تولید کم می شود. خریداران و فروشندگان به این انگیزه ها واکنش نشان می دهند و حجم فعالیت بازار در حد کم تر از بهینه قرار می گیرد. نتیجه آن که وضع مالیات موجب ایجاد اختلال در انگیزه ها و تخصیص ناکارامد منابع در بازار می شود.

بار مالیاتی و منافع ناشی از تجارت

جهت درک بهتر این مسئله که به چه دلیل وضع مالیات باعث به وجود آمدن بار مالیاتی می شود، به یک مثال توجه کنید. فرض کنید یک کارگر خدماتی در ازای دریافت 100 دلار در هفته منزل شما را تمیز می کند. هزینه فرصت کارگر خدماتی 80 دلار و ارزش تمیز کردن خانه از نظر شما 120 دلار است. بنابراین، هم کارگر خدماتی و هم شما هر کدام 20 دلار منفعت به دست می آورید. نتیجه آن که اضافه رفاه کل این مبادله 40 دلار است.
حال فرض کنید دولت یک مالیات 50 دلاری بر شرکت های خدماتی وضع کند. در این حالت هیچ مبلغی نیست که شما بتوانید به کارگر خدماتی بپردازید و وضع شما و کارگر خدماتی پس از پرداخت مالیات بهتر شود. زیرا حداکثر مبلغی که شما حاضر به پرداخت آن هستید 120 دلار است، در این صورت حداکثر مبلغی که کارگر خدماتی پس از پرداخت مالیات دریافت می کند 70 دلار است، این مبلغ نیز کم تر از هزینه فرصت 80 دلاری کارگر است. برعکس اگر کارگر خدماتی بخواهد 80 دلار هزینه فرصت خود را دریافت کند، شما باید 130 دلار به شرکت خدماتی بپردازید. این مبلغ بیش از 120 دلاری است که شما حاضرید برای تمیز کردن خانه بپردازید. نتیجه آن که شما و شرکت خدماتی قرارداد خود را فسخ می کنید. کارگر خدماتی هیچ درآمدی کسب نمی کند و خانه شما همچنان کثیف باقی می ماند.
وضع مالیات باعث شده است تا وضعیت شما و کارگر خدماتی به اندازه 40 دلار بدتر شود زیرا اضافه رفاه دو نفر به اندازه این مبلغ (40 دلار) از دست رفته است. از سوی دیگر دولت نیز با فسخ قرارداد بین شما و شرکت خدماتی، درآمدی کسب نخواهد کرد. مبلغ 40 دلار کل بار مالیاتی خالص است: این مبلغ، زیان وارد شده به دو گروه خریداران و فروشندگان در بازار است بدون آن که افزایش درآمدی برای دولت به منظور جبران این زیان وجود داشته باشد. از این مثال متوجه می شویم که علت اصلی بار مالیاتی به شرح زیر است: وضع مالیات باعث ایجاد بار مالیاتی می شود. زیرا مالیات مانع کسب منافع ناشی از مبادله برای خریداران و فروشندگان خواهد شد.
مساحت مثلث بین منحنی های عرضه و تقاضا (مساحت ناحیه C+E در نمودار 3) مقدار این زیان را نشان می دهد. با یادآوری این نکته که منحنی تقاضا نشان دهنده ارزش کالا برای مصرف کنندگان و منحنی عرضه نشان دهنده هزینه تولید فروشندگان است، زیان ناشی از وضع مالیات را به راحتی در نمودار 4 می بینید و وقتی مالیات، قیمت خرید کالا را تا سطح PB افزایش و قیمت فروش کالا را تا سطح PS کاهش می دهد، خریداران و فروشندگان نهایی بازار را ترک می کنند و مقدار فروش از Q1 به Q2 کاهش می یابد. با وجود این همان طور که در نمودار 4 می بینید ارزش کالا برای خریداران بیش از هزینه فروشندگان است. همان طور که در مثال فوق ملاحظه کردید منافع شما و کارگر خدماتی (منافع ناشی از مبادله)، از تفاوت ارزش تمیزکردن خانه در نظر شما با هزینه فرصت کارگر خدماتی به دست می آید، (120 دلار منهای 80 دلار) این مبلغ کم تر از مالیات وضع شده است. بنابراین با وضع مالیات، مبادله یا تجارت بین دو گروه خریداران و فروشندگان متوقف می شود. بار مالیاتی همان اضافه رفاه از دست رفته است زیرا مالیات باعث توقف تجارت سودآور دو جانبه می شود.

نمودار 4 بار مالیاتی. با وضع مالیات از سوی دولت مقدار فروش از Q1 به Q2 کاهش می یابد، در نتیجه برخی منافع بالقوه ناشی از مبادله بین خریداران و فروشندگان از دست می رود. همین منافع از دست رفته مبادله بار مالیاتی نام دارد.
منبع مقاله :