«ترویج استفاده از محصولات شرکت‌های دانش‌بنیان»

رهبر انقلاب اسلامی با بیان نکاتی که می‌تواند به حرکت پربرکت علم و فناوری شتاب دهد، افزودند: «حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان»، «گسترش کمّی و ارتقای کیفی این شرکت‌ها» و «دخالت دادن آنها در بخش‌ها و طرح‌های اصلی کشور» ضرورت‌هایی است که باید مورد توجه جدی قرار گیرد.

ایشان «ترویج استفاده از محصولات شرکت‌های دانش‌بنیان» را در تقویت این شرکت‌ها مهم دانستند و به مسئولان دولتی گفتند: مقرر کنید که نیازهای دستگاه‌های دولتی از محصولات شرکت‌های دانش‌بنیان تأمین شود.

«جدی گرفتن تشکیل هسته‌های نخبگانی در دانشگاه‌ها» و «مراقبت وزارت آموزش و پرورش برای حل مشکلات سازمان ملی پرورش استعدادهای درخشان» دو نکته‌ی دیگری بود که حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در تقویت حرکت علمی کشور مؤثر و مفید خواندند.

رهبر انقلاب اسلامی با اشاره به اهمیت بنیاد ملی نخبگان، به توانایی‌ها و صحت عمل دکتر ستاری معاون علمی رئیس‌جمهور ابراز اعتماد عمیق کردند اما افزودند: درباره‌ی مشکلات موجود میان معاونت علمی و بنیاد نخبگان نگرانی وجود دارد و باید با جداسازی آنها یا انتصاب مدیری قوی برای بنیاد، این مشکلات را حل کرد.

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، گزارش‌های موجود درباره‌ی کُند شدن یا توقف طرح‌های کلان تحقیقاتی در عرصه‌های مهمی همچون هوافضا، ماهواره، هسته‌ای و برخی زمینه‌های دیگر را مایه‌ی نگرانی خواندند و تأکید کردند: مسئولان توجه کامل کنند که این‌گونه طرح‌های مهم مطلقاً نباید کُند، نیمه‌تعطیل یا متوقف شود، زیرا با ایجاد خسارت علمی، دانشمندان جوان را مأیوس می‌کند و این خطر بسیار بزرگی است.

ایشان با ابراز خرسندی از تشکیل معاونت فرهنگی در بنیاد نخبگان و تأکید بر ارتقای فعالیت‌های این معاونت، برگزاری اردوهای جهادی برای نخبگان را نیز مهم و مفید دانستند.

رهبر انقلاب اسلامی در نوعی جمع‌بندی از سخنانشان افزودند: هدف اصلی، تشکیل جامعه و کشوری است که ضمن برخورداری از شاخص‌های جهانی مانند «پیشرفت علمی و قدرت و ثروت»، از «ایمان، معنویت و شرافت» نیز لبریز باشد و با جلب دل‌های ملت‌ها، بشریت را از جهالت و ضلالت کنونی برهاند و بدون تردید تحقق این مهم، از عهده‌ی ملت بزرگ ایران و جوانان عزیز، باهوش و پرانگیزه‌ی کشور برخواهد آمد.

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای با اشاره به دشمنی قدرت‌های شیطانی با هر حرکت مخالف، افزودند: چند روز قبل یکی از دولتمردان آمریکایی گفت تا حمایت و طرفداری ایران از مقاومت باقی است، معلوم نیست تحریم‌ها به‌طور اساسی تکان بخورد که این همان واقعیتی است که بارها به مسئولان گفته‌ایم.

ایشان با اشاره به سخنان برخی مسئولان آمریکایی در دیدار با مسئولان ایرانی مبنی بر «بدبینی رهبر انقلاب اسلامی به آمریکا» افزودند: آیا با این‌گونه حرف‌ها، می‌شود به شما خوش‌بین بود؟

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای با یادآوری سخنانشان در جلسات خصوصی و عمومی به مسئولان، گفتند: بارها گفته‌ایم که اگر در هسته‌ای عقب‌نشینی کنید، آنها مسئله‌ی موشک را پیش می‌کشند، اگر باز هم عقب بروید، بحث حمایت از مقاومت را مطرح می‌کنند، اگر به عقب‌نشینی ادامه دادید، موضوع حقوق بشر را جلو می‌آورند، و بعد اگر معیارهای آنها را پذیرفتید، سراغ حذف معیارهای دینی در حکومت می‌روند.

ایشان با اشاره به بیانیه‌ی اخیر اتحادیه‌ی اروپا که در آن به امکانات و ظرفیت‌های عظیم ایران پرداخته شده است، افزودند: سخنانی که درباره‌ی امکانات پیشرفت و منابع انسانی و طبیعی ایران می‌گوییم، رجزخوانی نیست بلکه واقعیتی است که غربی‌ها هم به آن اذعان دارند.

رهبر انقلاب اسلامی تأکید کردند: آمریکایی‌ها حتماً با «ایرانی با چنین ظرفیت پیشرفت و برخوردار از حکومتی بر مبنای اسلام» مبارزه می‌کنند و درک و تحلیل این مهم در میان نخبگان جوان، آنها را در ایفای وظایف تاریخی‌شان کمک خواهد کرد.

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در بخش دیگری از سخنان خود، حادثه‌ی عاشورا را خورشیدی بی‌غروب خواندند و گفتند: حادثه‌ی عاشورا تصویری حقیقی از مبارزه‌ی نور با ظلمت، و جنگ شرافت با دنائت است که تکمیل‌کننده‌ی این مسیر، حضرت زینب (سلام‌الله‌علیها) و حضرت امام سجاد (علیه‌السلام) بودند.

نقش و جایگاه شرکت‌های دانش‌بنیان در توسعه‌ی اقتصاد مقاومتی (2)

 

نویسنده: مجتبی جباری‌پور هریس




 

در قسمت اول، بعد از بیان اهمیت و مفهوم راهبردی اقتصاد مقاومتی، به تبیین اقتصاد دانش‌بنیان پرداخته شد. در ادامه‌ شرکت‌های دانش‌بنیان و نقش آن‌ها در حرکت به سمت اقتصاد مقاومتی تبیین خواهد شد.

تبیین شرکت‌های دانش بنیان

شرکت‌های دانش‌بنیان، به عنوان بنگاه‌های اقتصاد دانش‌بنیان، نقش محوری در ساختار این نوع اقتصاد ایفا می‌نماید. بر اساس ماده‌ی یک قانون حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان، «شرکت‌ها و مؤسسات دانش‌بنیان شرکت یا مؤسسه‌ی خصوصی یا تعاونی است که به منظور هم‌افزایی علم و ثروت، توسعه‌ی اقتصاد دانش‌محور، تحقق اهداف علمی و اقتصادی (شامل گسترش و کاربرد اختراع و نوآوری) و تجاری‌سازی نتایج تحقیق و توسعه (شامل طراحی و تولید کالا و خدمات) در حوزه‌ی فناوری‌های برتر و با ارزش افزوده‌ی فراوان، به ویژه در تولید نرم‌افزارهای مربوط، تشکیل می‌شود.»
در تعریف مذکور، فناوری را می‌توان کلیه‌ی دانش فنى، فرآیندها، ابزار و سیستم‌های به‌کاررفته در ساخت محصولات و ارائه‌ی خدمات تعریف کرد. فناوری همواره در خلق ثروت برای کشورها نقش اساسی داشته و سطح استاندارد و کیفیت زندگی مردم را به شدت تحت تأثیر قرار داده است. تأثیر فناوری آن‌چنان است که پیشرفت تمدن را غالباً با توجه به فناوری برتر هر دوره مشخص می‌کنند. اقتدار فناوری موجب اقتدار اقتصادی، سیاسی و اجتماعی می‌گردد.
همچنین طبق تعریف OECD، شرکت‌های دانش‌بنیان «آن‌ دسته از گروه‌های انسانی تحصیل‌کرده در مراکز علمی، پژوهشی و تحقیقاتی که توانسته باشند در این مراکز، علاوه بر فراگیری علوم نظری و تئوری‌های علمی، روش‌های تبدیل علوم فراگرفته به فعالیت‌های درآمدزا و تولیدکننده‌ی ارزش را به همراه داشته باشد» اطلاق می‌شود.
حال برای بررسی و تبیین نقش این شرکت‌ها در اقتصاد مقاومتی ابتدا لازم است ویژگی‌های منحصربه‌فرد و کارکردهای این شرکت‌ها تشریح شود. شرکت‌های دانش‌بنیان دارای تمایزات خاصی با سایر شرکت‌ها هستند که در این بخش به طور خلاصه بیان می‌گردد:
1. در شرکت‌هاى دانش‌بنیان نسبت نیروهای متخصص به کل کارکنان، اختلاف زیادی با دیگر شرکت‌ها دارد.
2. در شرکت‌هاى دانش‌بنیان درصد رشد نیرو‌های متخصص به کل کارکنان زیاد است.
3. اعضای هیئت‌علمی دانشگاه‌ها و مؤسسات علمى و پژوهشى در مدیریت و راهبری شرکت‌هاى دانش‌بنیان مشارکت دارند.
4. شرکت‌هاى دانش‌بنیان بودجه‌ی بسیار زیادتری نسبت به دیگر شرکت‌ها برای تحقیق و توسعه نیاز دارند.
5. شرکت‌هاى دانش‌بنیان توانمندی ویژه‌ای در استفاده از فناوری برای رشد سریع دارند.
6. توسعه‌ی شرکت‌هاى دانش‌بنیان صنعتی، متکی بر توسعه‌ی فناوری است، نه بر سرمایه یا سخت‌افزار.
7. مزیت رقابتی شرکت‌هاى دانش‌بنیان، نوآوری در فناوری است.
8. شرکت‌هاى دانش‌بنیان بازارهای جدید را از طریق ارائه‌ی محصولات با فناوری‌های جدید تسخیر می‌کنند.
9. شرکت‌هاى دانش‌بنیان به روش‌های دستی یا نیمه‌اتوماتیک تکیه ندارد.
10. اغلب شرکت‌های دانش‌بنیان از نظر اندازه جزء شرکت‌های کوچک و متوسط محسوب می‌شوند.
با توجه به ویژگی‌های ذکرشده، می‌توان اهداف و کارکردهای زیر را برای این شرکت‌ها برشمرد:
1. جذب و تبدیل ایده‌ها به محصول و مشاغل پایدار.
2. هم‌افزایی علم و ثروت (تجاری‌سازی علم و دانش).
3. تجاری‌سازی یافته‌های پژوهشی و تحقیقاتی.
4. توانمندسازی دانش‌آموختگان به منظور ورود به فضای کسب‌وکار.
5. حمایت، هدایت و سمت‌دهی در جهت نوآوری‌ها و تولید فناوری‌های برتر.
6. ایجاد زمینه برای به‌کارگیری هرچه بیشتر توانمندی‌های دانشگاه‌ها و واحدهای پژوهشی در جامعه.
7. ترغیب متخصصین، نوآوران، مخترعان، اعضای هیئت‌علمی دانشگاه‌ها و واحدهای پژوهشی برای فعالیت‌های بیشتر در رفع نیازهای جامعه برای ترویج فرهنگ تجاری‌سازی در دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی.
8. تشویق بنگاه‌های اقتصادی و دستگاه‌های اجرایی به بهره‌گیری از یافته‌های پژوهشی و فناوری‌های شکل‌یافته در مراکز پژوهشی.

اقتصاد دانش بنیان چیست؟

اقتصاد دانش بنیان چیست؟

فیلم/ اقتصاد دانش بنیان چیست؟

2

اقتصاد دانش بنیان

زمانی که آدام اسمیت، پدر علم اقتصاد در قرن هجدهم به نقش سازنده تخصص در تولید و اقتصاد اشاره کرد و خلق و بکارگیری دانش را عاملی در افزایش کارایی ساختار اقتصاد بیان کرد، ریشه های اقتصاد دانش بنیان در حال شکل گیری بود.
پس از وی نیز دانشمندان زیادی به نقش نوآوری در اقتصاد توجه خاصی داشتند تا جایی که امروزه نقش علم و دانش و نوآوری در خلق اقتصادهیا قدرتمند بسیار پررنگتر از سایر عوامل تولید است.
اقتصاد دانش بنیان در ابتدا توسط مجمع کشورهای توسعه یافته (OECD) مطرح شد و در آن نقش علم و فناوری در اقتصاد بسیار حایز اهمیت بیان شد. همچنین کاربرد فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT) در اقتصاد به منزله محرک تلقی شده و مشخص گردید بسترهای فناوری اطلاعات و ارتباطات با از میان برداشتن موانع دسترسی به دانش زمینه های اقتصاد دانش بنیان را فراهم می نماید.

تعریف اقتصاد دانش بنیان
علی رغم تعاریف متعدد در مجامع اقتصادی یک تعریف عمده از اقتصاد دانش بنیان وجود دارد. اقتصاد دانش بنیان اقتصادی است که کاربرد دانش و اطلاعات در آن اهمیت بالایی داشته و تولید و توزیع، مبتنی بر آن شکل گرفته و سرمایه گذاری در صنایع با محوریت دانش مورد توجه خاصی قرار گرفته است. سرمایه گذاری در دانش نیز عبارت است از مجموع هزینه های انجام شده در واحدهای تحقیق و توسعه و هر هزینه ای که بابت فعالیت های ارتقای دانش انجام گیرد.
با این تعریف، صنایع داشن بنیان نیز صنایعی هستند که در آنها سطح بالایی سرمایه گذاری در نوآوری و ابداعات جدید صورت گرفته است. اما آنچه مبرهن است، اقتصاد دانش بنیان اقتصادی نیست که در آن صرفا از فناوری های سطح بالا استفاده شود، بلکه اقتصادی که در آن، تمامی کسب و کارها و صنایع به فراخور نیاز خود، از توزیع  و کاربرد دانش در پیشبرد اهداف خود بهره می برند.
ویژگی های اقتصاد دانش بنیان
اما شکوفایی و رشد اقتصاد دانش بنیان در صورتی می تواند محقق شود که چارچوب های اقتصادی و اجتماعی-سیاسی و قانونی در یک کشور دارای بسترهای لازم جهت تحقق شاخص های مورد نیاز اقتصاد دانش بنیان باشد. محیط باز برای تجارت و سرمایه گذاری، انگیزه های نوآوری و تحقق فناوری از جمله این پارامترهاست.
 
ویژگی های تحقق اقتصاد دانش بنیان چیست؟
ایجاد و بکارگیری ایده های نو
مشوق های ایجاد نوآوری، سهولت ورود ایده ها از خارج از کشور، فعال شدن واحدهای تحقیق و توسعه و ایجاد بستر قانونی جهت حمایت از ایده های نو و شناخت حقوق مالکیت فکری و معنوی از مهمترین ارکان ایجاد فضای پویای نوآوری است.
محیط مناسب و رقابتی برای فعالیت اقتصادی
اقتصاد دانش بنیان متضمن فضایی است که بموجب آن محصولات و کالاهای جدید آزادانه وارد بازار شوند. همچنین نظام اخذ مالیات نیز می بایست در راستای حمایت از شرکت های دانش بنیان باشد. تشویق و رشد سرمایه گذاری در شرکت های دانش بنیان نیز از دیگر پارامترهای ایجاد محیط مناسب اقتصادی است.

راهکارهای افزایش تولید در کشور

پرهیز جدی از نگاه پولی، اصلاح قیمتی و حل یک شبه موانع و رسیدن به افزایش تولید گام اول در حل مسئله است.

به گزارش فرهنگ نیوز ، تولید، شاه‌کلید حل بسیاری از مشکلات اقتصادی بوده و تأمل، پیرامون راهکارهای افزایش آن در اقتصاد کشور از ظرافت‌ها و پیچیدگی‌های بسیاری برخوردار است که در سطوح مختلف می‌توان بدان پرداخت. قبل از هر اقدامی، پیش‌شرط اساسی در برخورد با این مسئله فهم و قبول این نکته است که مسائل حوزه تولید و اشتغال به هیچ‌وجه تک بعدی نبوده و لازم است از فراز نگاه فرارشته ای به آن، مسائل مرتبط، با موشکافی و ریزبینی بسیار زیادی بررسی شود. پرهیز جدی از نگاه پولی، اصلاح قیمتی و حل یک شبه موانع و رسیدن به افزایش تولید گام اول در حل مسئله است. به عنوان مثال وجود پدیده‌هایی مانند واسطه‌ها، دلال‌ها و سلف‌خرها در بخش کشاورزی موجب می‌شود که بخش قابل‌توجهی از ارزش افزوده این بخش که می‌توانست ظرفیت‌های تولید را از طریق سرمایه‌گذاری بیشتر، افزایش دهد، به این بخش برنگردد. پس تا زمانی که اصلاحات ساختاری واقعی انجام نگیرد و نهادهای برطرف‌کننده این موانع به وجود نیاید، صرفاً از طریق راهکارهای کوتاه مدت و اصلاح قیمتی نمی‌توان انتظار تحقق اصلاحات مورد نظر را داشت.

اولین مسئله و شاید مهم‌ترین آن‌ها که به­خودی­خود و در سطوح گوناگون جای ساعت‌ها بحث علمی و صدها صفحه مقاله را دارد، نقش فرهنگ – چه از جانب تولید و چه از جانب مصرف – در افزایش تولید ملی است. به عنوان مثال در بحث مصرف‌کنندگان به عنوان تضمین‌کنندگان رونق و افزایش تولید، یکی از باورهایی که نقشی تعیین‌کننده در تولید ملی دارد، مسئله­ی رویکرد و نگاه آن‌ها به کالاهای خارجی است. این باور در بخش‌های عمده‌ای از جامعه وجود دارد که هر نوع کالای خارجی بهتر از کالای مشابه ایرانی است. این نوع نگاه که به تولید ملی صدمات جبران‌ناپذیری وارد می‌سازد، متأسفانه سالیان سال است که به­راحتی و با استفاده از قدرتمندترین ابزارهای تبلیغاتی که عموماً در انحصار دولت است - نظیر بیلبوردهای خیابانی – در کشور رواج داده می‌شود و کمترین نتیجه آن ایجاد باور برتری کالاهای خارجی و در نتیجه کاهش تقاضا برای تولیدات داخلی است. این مثال، مشت نمونه خرواری است که با کمال تأسف در سایه بی‌توجهی مسئولین امر و اتخاذ رویکردهای سیاستی وارداتی، در فرهنگ کشور ریشه دوانده و نهادینه شده است. پر واضح است که تا فکری برای اصلاح فرهنگ تولید نشود، امیدی نیست که دیگر اقدامات به سرانجام مشخصی برسد.

اقدام دوم، بالا بردن کیفیت تولیدات داخلی به وسیله اعمال نظارت‌های چارچوب­مند و اجباری کردن استاندارد برای محصولات ساخت داخل است. در این خصوص لازم است که با یک راهبرد مشخص و معین، واردات محدود و با ایجاد یک شرایط گلخانه‌ای بسته به اقتضائات هر صنعت، دولت با حمایت‌های توسعه و تحقیقی و انواع دیگر پشتیبانی‌ها، برای کالای تولیدشده در کشور، تقاضای داخلی ایجاد کرده و باعث رونق فروش و تقویت شرکت‌ها و تولیدکنندگان داخلی شود. به طور مثال در دوره‌ای ژاپن تصمیم گرفت به عرصه فناوری انفورماتیک وارد شود که در آن زمان این صنعت تنها در انحصار چند شرکت آمریکایی و انگلیسی بود. دولت در کنار اتخاذ سازوکارهای حمایتی از تولیدکنندگان این بخش، تصمیم بر آن گرفت که به منظور ایجاد تقاضای داخلی برای محصول تولیدکنندگان، تمام دستگاه‌های دولتی از سیستم‌های رایانه‌ای ساخت داخل استفاده کنند. با وجود کیفیت بسیار پایین محصولات داخلی و غیرقابل مقایسه بودن آن‌ها با تولیدات آمریکایی و انگلیسی، دولت آن کشور به عنوان بزرگ‌ترین مصرف‌کننده محصولات رایانه‌ای، تمام نیاز خود را از محصولات داخلی تأمین کرد و با این کار باعث تقویت بنیه تولیدکنندگان ژاپنی شد. در کشور ما نیز علاوه بر اتخاذ سیاست‌های کلان در راستای حمایت از تولید، لازم است با توجه به مسائل به وجود آمده از تحریم، در سطح بخشی نیز دولت با مشخص کردن صنایع راهبردی و اثرگذار، یک برنامه مدون و حساب‌شده در خصوص نحوه حمایت موثر از آن‌ها تدوین نماید. از دیگر سو با اعمال نظارت‌های سنگین و وضع استانداردهای بالا و متناسب با توان تولید، در یک بازه زمانی، تولیدکننده را مجبور به بهبود کیفیت و افزایش دادن توان رقابتی خود کند.

اقدام بعدی اصلاح ساختار دولت است. نحوه عملکرد دولت به عنوان بزرگ‌ترین بازیگر عرصه اقتصاد - با دخالت بالای 80 درصدی در اقتصاد - از منظر کانال‌های تأثیرگذاری بر تولید و اشتغال از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. در ادبیات اقتصادی برای دولت‌هایی که توانایی ایجاد تحول صنعتی را دارند دو صفت عمده برشمرده می‌شود: اول انسجام ساختار درونی دولت و دوم ارتباط ساختار یافته با جامعه و بخش خصوصی. به طور خلاصه در توضیح انسجام درونی گفته می‌شود که اگر دولت از یک ساختار بوروکراتیک قدرتمند، کارآمد و منسجم تشکیل نشده باشد عملاً برنامه‌های پیشرفت اقتصادی که هدف سیاست‌گذاران است در برخورد با بدنه­ی ناکارآمد، به انحراف کشیده شده و به مقصد نمی‌رسد. در دیگر سو مراد از ارتباط ساختار یافته با جامعه نیز این است که اگر دولتی دارای یک خط ارتباط دو سویه با بخش خصوصی و تولیدکنندگان باشد می‌تواند به طور مستمر نظرات بخش خصوصی را گرفته و بازخورد سیاست‌های خود را به صورت شفاف دریافت نماید؛ در نتیجه سیاست‌ها و اقدامات از کارایی حداکثری برخوردار شده و باعث رونق تولید خواهد شد. در نتیجه یکی از اقدامات ضروری و لازم‌الاجرا پیش از هر اقدامی اصلاح ساختار دولت از دو زاویه مطروحه می‌باشد که کم و کیف آن از حوصله مطلب حاضر خارج بوده و فرصتی جداگانه می‌طلبد.

قدم مهم بعدی تدوین قوانین خوب در راستای تشویق تولید و گسترش اشتغال است. قانون عملاً به عنوان مهم‌ترین نهاد تأثیرگذار، نقش مهمی در روند جهت‌گیری‌های اقتصادی دارد. تدوین قوانین مناسب و مشوق تولید نیز مستلزم ایجاد یک کانال ارتباطی مستمر و کارا به منظور دخالت دادن بخش‌های ذینفع در تدوین آن‌هاست. این کار دو نتیجه عمده در بر دارد؛ اول اینکه این بخش‌های ذینفع چون در تدوین قانون دخالت داشته‌اند، خود سعی در اجرای مناسب آن با تکیه بر توان حداکثری خود خواهند داشت و به نوعی به عنوان تضمین اجرای آن عمل خواهند کرد. ثانیاً این اقدام باعث نگاه عمیق، دقیق و از نزدیک به مسائل و مشکلات تولید خواهد شد. رسیدن به چنین دیدگاهی از عهده صرف دولت خارج است و نیاز است تا گروه‌هایی که از نزدیک با مسائل درگیر و به پیچیدگی‌های آن آشنا هستند و منافعشان درگیر است، در این فرایند مشارکت داشته باشند.

در آخر نیز باید گفت که مسائل طرح‌شده در بالا صرفاً فتح بابی در مسئله تولید بوده و اگر داده‌ای جهت افزایش تولید در کشور وجود دارد، لازم است که با مطالعه دقیق و کار کارشناسی شده، با لحاظ نمودن اقتضائات خاص ایران مسائل این حوزه شناسایی و برای آن‌ها راهکاری ارائه شود.

مفهوم تولید ناخالص داخلی و تولید ناخالص ملی چیست؟

برخی از کارشناسان می‌گویند مهم‌ترین شاخص اندازه‌گیری توان اقتصادی کشورها است. اما شاید خیلی‌ها هنوز با مفهوم تفاوت‌های تولید ناخالص داخلی و ملی آشنایی نداشته باشند.

گروه اقتصاد کلان - بازار خبر؛ بر اساس تعاریف عمومی، تولید ناخالص ملی (به انگلیسی: Gross National Product) که به اختصار GNP خوانده می‌شود، ارزش بازاری همه کالاها و خدمات تولیدی توسط نیروی کار و دارایی‌های عرضه‌شده توسط ساکنان یک کشور است.

در حقیقت تولید ناخالص ملی مجموع ارزش کالاها و خدمات سالانه تولیدی یک کشور است. از آن به عنوان میانگین درآمد شهروندان یک ملت یاد می‌شود.

تولید ناخالص ملی بین بهبود کیفی (مثلاً افزایش سرعت پردازش رایانه‌ها) و افزایش کمی کالاها (مثلاً تعداد رایانه‌های تولیدشده) تمایز قائل نمی‌شود و هر دو را به عنوان اشکال «رشد اقتصادی» در نظر می‌گیرد.

درباره مفهوم دیگر

تولید ناخالص داخلی Gross Domestic Product یا GDP یکی از مقیاس‌های مهم اندازه گیری در اقتصاد است. تولید ناخالص داخلی در برگیرنده ارزش مجموع کالاها و خدماتی است که طی یک دوران معین، معمولاً یک سال، در یک کشور تولید می‌شود.

در این تعریف منظور از کالاها و خدمات نهایی، کالا و خدماتی است که در انتهای زنجیر تولید قرار گرفته‌اند و خود آنها برای تولید و خدمات دیگر خریداری نمی‌شوند.

محاسبه

روش‌های مختلفی برای محاسبهٔ تولید ناخالص داخلی وجود دارد. محاسبهٔ مجموع ارزش افزوده، محاسبه با نگرش مصرف و محاسبه با نگرش درآمد، سه روش متداول انجام این کار هستند.

محاسبه با نگرش مصرف به این شکل است:

تولید ناخالص داخلی = مصرف خصوصی + سرمایه‌گذاری + مصارف دولتی + (صادرات - واردات)

انتقادها به مفهوم تولید ناخالص ملی

 - تولید ناخالص ملی تولیدی را که در بخش غیر پولی اقتصاد انجام می‌شود به حساب نمی‌آورد مانند کارهای خانه‌داری و کارهای اجتماعی چون مراقبت از سالمندان و بیماران در چهارچوب خانواده، تولید خانگی وهزاران شبکهٔ تولید و مبادله که در اقتصاد "سیاه" یا زیرزمینی انجام می‌گیرد. ارزش این نوع تولید غیررسمی در برخی از کشورها ۶۰ درصد تولید ناخالص ملی محاسبه شده است.

 - محاسبات تولید ناخالص ملی در مورد توزیع تولید یا ثمرات آن هیچ اطلاعی به ما نمی‌دهند.

 - این محاسبات از ماندگاری و پایایی عملکردهای اقتصادی دخیل در تولید هیچ نشانه‌های به دست نمی‌دهند. برای مثال، نظام مزرعه داری آمریکا سودهای هنگفتی (برای برخی از مزرعه داران) ایجاد می‌کند، اما از جهت نسبت انرژی به کار رفته در نظام و ارزش کالریک خوراک تولید شده در این نظام، بسیار ناکارآمد است.

 - تولید ناخالص ملی خسارت‌های تولید به ویژه خسارت‌های زیست محیطی را به حساب نمی‌آورد.